Hiện nay, các trung tâm văn hóa xã và nhà văn hóa thôn, ấp trên địa bàn tỉnh mang rất nhiều tên gọi khác nhau. Những nhà văn hóa do ngân sách tỉnh đầu tư xây dựng được gọi là Nhà văn hóa cộng đồng thôn, ấp. Riêng huyện Lộc Ninh, thiết chế này lại được gọi là Nhà sàn văn hóa. Những nhà văn hóa được đầu tư từ chương trình CBRIP thực chất là hội trường thôn, ấp, phổ biến nhất ở huyện Bù Đốp. Còn những Nhà văn hóa được đầu tư xây dựng từ các chương trình 134, 160 thì có nơi gọi là nhà văn hóa, nơi gọi là Nhà văn hóa đồng bào dân tộc ấp; lại có nơi gọi là Nhà văn hóa điển hình. Như vậy, chỉ một thiết chế văn hóa, nhưng mỗi nơi gọi tên một kiểu, không nhất quán và cách sử dụng cũng rất khác nhau.
Trong tổng số 859 thôn, ấp trên địa bàn tỉnh, có 16 Nhà văn hóa xã, 214 Nhà văn hóa cộng đồng thôn, ấp được đầu tư từ nguồn ngân sách tỉnh; 180 Nhà văn hóa được đầu tư từ nguồn vốn Hạ tầng cơ sở nông thôn đựa vào cộng đồng-CBRIP; số còn lại được đầu tư từ nguồn vốn chương trình 135 (giai đoạn II), chương trình hưởng các chính sách như Tây nguyên (chương trình 160), chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và chủ yếu là từ nguồn xã hội hóa.
|
Còn về chất lượng các Nhà văn hóa, qua hai đợt khảo sát trong năm 2012 của Ban Văn hóa-xã hội HĐND tỉnh, có đến 80% số Nhà văn hóa cộng đồng thôn, ấp do tỉnh đầu tư 100 triệu đồng/nhà đã xuống cấp trầm trọng. Nguyên nhân dẫn đến sự xuống cấp của các Nhà văn hóa được cán bộ thôn và những người trông coi phản ánh là do thiết kế không phù hợp với đặc thù thời tiết, khí hậu của địa phương.
Nhà văn hóa cộng đồng thôn Đak-son xã Phú Nghĩa (Bù Gia Mập) được đầu tư 100 triệu đồng từ ngân sách tỉnh đã xuống cấp nhiều Những Nhà văn hóa được làm sàn bằng tre nứa đều đã mục, gãy hết. Có những Nhà văn hóa, đoàn giám sát không dám bước chân lên vì sàn nhà có thể sụt xuống bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, nguyên nhân chính dẫn đến hầu hết các Nhà văn hóa xuống cấp là do không có kinh phí sửa chữa. Ở nhiều khu dân cư, phải khó khăn lắm Ban điều hành thôn mới huy động được nguồn kinh phí xây dựng nên khi nhà xây xong rồi không thể tiếp tục vận động nhân dân đóng góp thêm để mua sắm các thiết bị cần thiết và trả thù lao cho người trông coi. Nhiều Nhà văn hóa do không xây dựng được cổng, tường rào nên trẻ em vào bẻ khóa, phá cửa sổ hoặc cột trâu, bò.
Nguồn kinh phí mua sắm trang thiết bị trong các nhà văn hóa được trang bị một lần duy nhất là 10 triệu đồng/đơn vị để trang bị bục nói, tượng Bác Hồ, cờ Tổ quốc, tủ sách, bàn ghế. Qua gần 10 năm sử dụng, lại không được bảo quản chu đáo nên hầu hết đã hư hỏng hoặc bị mất. Theo báo cáo của các huyện, thị, toàn tỉnh hiện chỉ có 13 Nhà văn hóa thôn, ấp đã hoàn thành thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Những Nhà văn hóa được xây dựng trên phần đất do nhân dân hiến tặng hoặc góp tiền mua cũng chưa được tách sổ. Có tới 95% Nhà văn hóa không có khả năng mở rộng diện tích để xây dựng sân chơi thể thao, nhà vệ sinh và tường rào bảo vệ. Vì thế, khi triển khai thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới thì hầu như chưa có Nhà văn hóa nào đạt chuẩn về diện tích.
Tại hội nghị chất vấn trước kỳ họp thứ 7 HĐND tỉnh, ông Nguyễn Quang Toản, Giám đốc sở Văn hóa-thể thao và du lịch đã kiến nghị 7 vấn đề liên quan đến các nội dung: quy hoạch quỹ đất xây dựng công trình văn hóa cấp xã, thôn ấp; chế độ thù lao cho cán bộ, cộng tác viên; nâng cấp, sửa chữa các Nhà văn hóa có thể bảo đảm tiêu chí nông thôn mới hoặc chuyển thành hội trường thôn, ấp…Riêng việc thực hiện tiêu chí 06 trong bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới, ông Toản cung cấp thông tin và hiến kế, hiện hầu hết các xã đều đã xây dựng hội trường với quy mô từ 100 đến 150 chỗ ngồi. Nếu tiếp tục xây dựng Trung tâm văn hóa-thể thao xã theo quy chuẩn nông thôn mới sẽ rất lãng phí. Vì vậy, những hội trường xã chưa đủ quy chuẩn thì nên đầu tư mở rộng, nâng cấp, bố trí cán bộ quản lý, kinh phí hoạt động và đổi tên thành Trung tâm văn hóa – học tập cộng đồng. Điều thuận lợi là UBND tỉnh đã chỉ đạo xây dựng đề án sáp nhập Trung tâm Văn hóa, thể thao – học tập cộng đồng, và sẽ thực hiện thí điểm ở tất cả các huyện thị, mỗi huyện thị sẽ có một số xã làm điểm ngay trong năm 2013.
