Trong đợt Ban Văn hóa HĐND tỉnh giám sát Đề án giảm nghèo tại xã nông thôn mới Tân Lập (Đồng Phú), ông Nguyễn Thành Long, Bí thư Đảng ủy xã đã thẳng thắn nói: mức thu nhập 400.000 đồng/người/tháng ở vùng nông thôn như hiện nay là đói chứ không thể gọi là nghèo. Nếu chuẩn nghèo là 400.000 đồng/người/tháng thì Tân Lập hiện không có hộ nghèo! Nghe ông Bí thư đảng ủy xã nói, có người trong đoàn giám sát tỏ ra sửng sốt, có người tỏ ý đồng tình. Người viết bài này thì có nhiều suy ngẫm về mức chuẩn nghèo ở nước ta hiện nay.
Căn nhà của một hộ nghèo (ảnh minh họa)
Trước hết phải xác định thế nào là hộ nghèo? Đây là việc tương đối khó, vì nó phải gắn với từng thời điểm, từng quốc gia và được xem xét ở nhiều góc độ. Ở nước ta, từ khi có chủ trương giảm nghèo, các cơ quan trong nước và quốc tế đã đưa ra những chuẩn mực để xác định tình hình đói nghèo. Đó là chuẩn mực của Bộ LĐ-TB&XH, Cục Thống kế, Ngân hàng thế giới. Theo đó, có thể hiểu, hộ nghèo là những hộ chỉ thỏa mãn một phần tối thiểu nhu cầu của cuộc sống và có mức sống thấp hơn mức sống trung bình của cộng đồng xét trên mọi phương diện. Hộ đói là hộ cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc, con cái thất học, đau ốm không có tiền chữa trị, nhà ở rách nát…
Từ năm 2008, Việt Nam đã thoát khỏi nhóm các nước nghèo với mức thu nhập bình quân 1.051,4USD/người/tháng. Tuy nhiên, trong thực tế, mức chênh lệch giữa nhóm có thu nhập thấp nhất và cao nhất ở nước ta rất cao và có chiều hướng gia tăng. Nếu năm 2002, mức chênh lệch giữa nhóm có thu nhập cao nhất và thấp nhất khu vực nông thôn nói chung là 6 lần thì năm 2010 là 7,5 lần. Năm 2006, tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn cao gấp 5,2 lần khu vực thành thị thì đến 2008 đã cao gấp 5,7 lần.
Ở tỉnh ta, theo ước tính của sở LĐ-TB&XH, đến cuối năm 2012, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 5,4%, đạt kế hoạch giảm 1,5% trong năm. Tuy nhiên, nhóm hộ nghèo tập trung cao là đồng bào dân tộc thiểu số (8.519 hộ, chiếm 41,56% tổng số hộ nghèo). Toàn tỉnh hiện có 20 xã tỷ lệ hộ nghèo trên 15%, trong đó có 8 xã tỷ lệ hộ nghèo trên 20%. Đây là nhóm các xã khó khăn và rất khó giảm nghèo. Từ sự bất bình đẳng về thu nhập trên phạm vi cả nước và ở Bình Phước nói riêng, mức thu nhập bình quân chưa phản ánh thực chất công tác XĐGN!
Từ năm 1993 đến nay, Chính phủ đã 5 lần nâng mức chuẩn nghèo. Từ năm 2011, chuẩn nghèo khu vực nông thôn là hộ có thu nhập bình quân 400.000 đồng/người/tháng, vùng thành thị 500.000 đồng/người/tháng. Chẳng cần phân tích nhiều, cứ nhìn vào thời giá hiện tại thì 400.000 đồng không thể bảo đảm mức sống tối thiểu cho một người, bởi một ngày chí ít người ta phải ăn hai lần và một suất cơm giá thấp nhất hiện nay đã là 18.000 – 20.000 đồng!
Một hộ nghèo người Xê Tiêng ở xã Đồng Tiến (Đồng Phú)
Mức chuẩn nghèo mà Chính phủ ban hành áp dụng cho giai đoạn 2011-2015 đã là sự nỗ lực lớn. Dù như thế, mức chuẩn nghèo của Việt Nam chỉ chưa bằng 50% mức chuẩn nghèo của thế giới. Hiện chuẩn nghèo thế giới được Ngân hàng Thế giới xác định mức chung (không phân biệt nông thôn với thành thị) là 60 USD/người/tháng, tương đương khoảng 1,2 triệu đồng. Sẽ có người nói không nên so sánh thế và Việt Nam không thể “áp” theo chuẩn nghèo thế giới bởi ngân sách Nhà nước không thể gánh được (nếu theo chuẩn thế giới, tỷ lệ hộ nghèo Việt Nam sẽ cao gấp ba lần hiện nay). Nhưng nếu không nhìn ra ngoài để biết mình đang ở mức nào rồi cứ định kỳ cuối năm lại tổ chức hội nghị sơ kết, tổng kết và vỗ tay hài lòng với tỷ lệ phần trăm đạt theo kế hoạch thì chúng ta sẽ xa rời thực tế. Và rồi đúng như ông Bí thư đảng ủy xã Tân Lập đã nói, chúng ta sẽ phải xem lại khái niệm đói, nghèo!
